Οι υπεράριθμοι: τα απορρίμματα της οικονομικής ανάπτυξης – του Ζίγκμουντ Μπάουμαν

Οι άλλοι είναι πάντα υπερβολικά πολλοί. Οι «άλλοι» είναι εκείνοι οι τύποι που θα έπρεπε να είναι λιγότεροι. Θα ήταν καλύτερα αν δεν υπήρχαν καθόλου. Εμείς δεν είμαστε ποτέ αρκετοί. «Εμείς» είμαστε οι άνθρωποι εκείνοι που θα έπρεπε να είναι περισσότεροι.

Ο «πλεονάζων πληθυσμός» είναι άλλη μια ποικιλία των ανθρώπινων απορριμμάτων. Οι «ζωές ανάξιες ζωής», τα θύματα των σχεδιασμών της κατασκευής της τάξης είναι αθέλητες και απροσχεδίαστες «παράπλευρες απώλειες» της οικονομικής αάπτυξης. Στην πορεία της οικονομικής ανάπτυξης οι υφιστάμενες μορφές «βιοπορισμού» αποσυναρμολογούνται διαδοχικά και........
τεμαχίζονται σε μέρη που πρόκειται να επανασυναρμολογηθούν σε νέες μορφές. Στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, κάποια μέρη παθαίνουν βλάβες που δεν επισκευάζονται, ενώ και από όσα μέρη επιβιώνουν της φάσης αποσυναρμολόγησης μόνο μια μειωμένη ποσότητα απαιτείται για την κατασκευή των νέων, κατά κανόνα «εξυπνότερων» και πιο εκλεπτυσμένων, συσκευών… Καθώς η παραγωγή των ανθρώπινων απορριμμάτων δεν αποτελεί παρά ένα υποπροϊόν της οικονομικής ανάπτυξης, φέρει όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα ενός απρόσωπου, τεχνικού ζητήματος. Οι πρωταγωνιστές του δράματος είναι οι «όροι του εμπορίου», οι «απαιτήσεις της αγοράς», οι «ανταγωνιστικές πιέσεις», τα αιτήματα της «παραγωγικότητας» ή της «αποτελεσματικότητας», που συγκαλύπτουν ή αρνούνται ρητά κάθε σχέση με προθέσεις, βούληση, αποφάσεις και ενέργειες υπαρκτών ανθρώπων με ονόματα και διευθύνσεις.

Τα αίτια του αποκλεισμού μπορεί να διαφέρουν, αλλά, για όλους όσοι τον εισπράττουν, τα αποτελέσματα είναι ακριβώς τα ίδια. Αντιμέτωποι με τον τιτάνιο άθλο να εξασφαλίσουν τους πόρους για τη βιολογική τους επιβίωση (τη στιγμή που τους έχει αφαιρεθεί η αυτοπεποίθηση και ο αυτοσεβασμός που απαιτείται για να επιβιώσουν κοινωνικά) δεν έχουν κανένα λόγο να αναλογιστούν και να εκτιμήσουν τη λεπτή διάκριση ανάμεσα στα δεινά που υποφέρει κανείς εκ προθέσεως και στην αθλιότητα κατά παράλειψη… Είτε εξαιτίας μιας ρητής καταδίκης είτε μέσω μιας υπόρρητης, αλλά ποτέ επισημοποιημένης, ετυμηγορίας, οι άνθρωποι αυτοί έχουν γίνει περιττοί, άχρηστοι, αχρείαστοι και ανεπιθύμητοι. Η «οργανωμένη κοινωνία» τους αντιμετωπίζει ως παράσιτα και παρείσακτους, τους ψέγει, στην καλύτερη περίπτωση, για αδικαιολόγητες προφάσεις ή οκνηρία, συχνά μάλιστα τους καταλογίζει κάθε είδους κακοήθειες, τους κατηγορεί ότι παρασιτούν στο κοινωνικό σώμα.

Οι υπεράριθμοι άνθρωποι βρίσκονται σε αδιέξοδο. Αν επιχειρήσουν να συμμορφωθούν με τον ευνοούμενο σήμερα τρόπο ζωής, κατηγορούνται αμέσως για ανήθικη έπαρση, ψευδή προσχήματα και θράσος, επειδή διεκδικούν επιδόματα που δεν κέρδισαν οι ίδιοι. Σε περίπτωση που διακηρύξουν ανοιχτά τη δυσαρέσκειά τους και αρνηθούν να τιμήσουν αυτό τον τρόπο ζωής, ο οποίος μπορεί να ευχαριστεί τους έχοντες, αλλά δηλητηριάζει τους μη έχοντες, κάτι τέτοιο θεωρείται αμέσως απόδειξη των όσων «έλεγε ευθύς εξαρχής η κοινή γνώμη», ότι οι υπεράριθμοι δεν αποτελούν απλώς ξένο σώμα, αλλά καρκίνωμα που τρέφεται από τους υγιείς ιστούς της κοινωνίας, ορκισμένους εχθρούς του «τρόπου ζωής μας» και των «όσων μας αντιπροσωπεύουν».

Η παραγωγή υπεράριθμων σωμάτων που δεν είναι πλέον απαραίτητα για κάποια εργασία αποτελεί άμεση συνέπεια της παγκοσμιοποίησης, υποστηρίζει ο Χ. Μπρούνκχορστ. Προσθέτει ότι η ιδιομορφία της παγκοσμιοποιημένης εκδοχής του «υπερπληθυσμού» είναι ο τρόπος με τον οποίο προσθέτει, πάνω από την αυξανόμενη ανισότητα, και τον αποκλεισμό των «υπεράριθμων σωμάτων» από τη σφαίρα της επικοινωνίας. Για όσους μένουν εκτός λειτουργικού συστήματος, είτε βρίσκονται στην Ινδία είτε στη Βραζιλία ή την Αφρική, ή τώρα πια ακόμα και σε πολλές συνοικίες της Νέας Υόρκης ή του Παρισιού, όλοι οι άλλοι γρήγορα γίνονται απροσπέλαστοι. Η φωνή τους δεν εισακούγεται πλέον, συχνά μάλιστα κυριολεκτικά μένουν άλαλοι.

Οι επιπτώσεις της ανθρώπινης διατήρησης ζωής της Γης, λέει η Ανν Έρλιχ, δεν καθορίζονται μόνο από τον αριθμό των ανθρώπων που ζουν στον πλανήτη. Εξαρτώνται επίσης από το πώς συμπεριφέρονται οι άνθρωποι αυτοί. Αν ληφθεί υπόψη αυτό το στοιχείο, μια ολότελα διαφορετική εικόνα προβάλλει: το κυρίως πληθυσμιακό πρόβλημα βρίσκεται στις πλούσιες χώρες. Πραγματικά, υπάρχουν υπερβολικά πολλοί πλούσιοι.

[Ζίγκμουντ Μπάουμαν, Σπαταλημένες ζωές. Oι απόβλητοι της νεωτερικότητας, μτφρ. Μάρκος Καρασαρίνης, Κατάρτι, Αθήνα 2005. Το κείμενο επέλεξε ο Γιώργος Μπάρλας. Το έργο είναι του Δημήτρη Γέρου.]

ΠΗΓΗ: http://frear.gr/?p=1600 -