Αισθητηριακές δυσκολίες στα παιδιά.

Ένα σύγχρονο, αφανές πρόβλημα 

Οι αισθήσεις είναι το βασικό μέσο παρατήρησης της εσωτερικής μας κατάστασης και επικοινωνίας με το περιβάλλον. Όταν δεν λειτουργούν σωστά, δημιουργούν προβλήματα σε αυτούς τους τομείς. Οι αισθητηριακές δυσκολίες παρουσιάζονται πλέον στα περισσότερα παιδιά, είναι αφανείς και επηρεάζουν σημαντικά την καθημερινή τους ζωή. Συνιστούν μια σειρά συμπτωμάτων που συνυπάρχουν με άλλες καταστάσεις ή διαταραχές, αποτελούν βασικό, αρνητικό παράγοντα στην εξέλιξή τους και εντοπίζονται μόνο από έμπειρους ειδικούς. 

Η αισθητηριακή δυσκολία συμβαίνει όταν ο οργανισμός δεν μπορεί να επεξεργαστεί σωστά τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος και του ίδιου του οργανισμού. Αυτή η κατάσταση εντοπίζεται στις διάφορες αισθήσεις… όραση, ακοή, όσφρηση, γεύση, αφή αλλά και σε εσωτερικά ερεθίσματα… πόνος, θερμοκρασία, ισορροπία κτλ. 

Οφείλεται είτε σε γενικευμένη διαταραχή του οργανισμού, είτε σε απλή υπερκόπωση των αισθητηριακών οδών. Για παράδειγμα, φανταστείτε την ... όραση σαν μία οδό που έχει έναν τροχονόμο (εγκεφαλικό κέντρο) ο οποίος καταγράφει και συντονίζει την κίνηση. Εάν η κίνηση είναι συνεχής και αυξημένη τότε η οδός παρουσιάζει φθορές. Επίσης ο τροχονόμος κουράζεται με αποτέλεσμα να μην καταγράφει σωστά, να παρατηρεί λιγότερη ή περισσότερη κίνηση από την κανονική και να ρυθμίζει την κυκλοφορία με ανισόρροπο τρόπο. Άλλη περίπτωση… να είναι η αισθητηριακή οδός, ήδη «χαλασμένη» (γενικευμένη διαταραχή) με αποτέλεσμα αντίστοιχα προβλήματα. Έτσι ενώ π.χ. το μάτι δεν έχει οφθαλμολογικό πρόβλημα, εντούτοις δεν αντιδρά σωστά σε αυτά που βλέπει ή παρατηρεί. Ανάλογη κατάσταση μπορεί να είναι σε κάθε αίσθηση. 

Έτσι ορισμένες στιγμές το παιδί αντιδρά «ανεξήγητα» υπερβολικά σε ήπια ερεθίσματα και άλλες στιγμές αδιαφορεί τελείως σε περισσότερο έντονα. Άλλες στιγμές π.χ. ο θόρυβος και οι ομιλίες το κουράζουν, εκνευρίζοντάς το, και άλλες φορές ενώ μπορεί να είναι κουρασμένο, του προκαλούν υπερδιέγερση ώστε να αδυνατεί να ησυχάσει. 

Αισθητηριακές δυσκολίες μπορεί να έχουν τα παιδιά με ανώριμη συμπεριφορά ή με δυσκολίες επικοινωνίας και τα παιδιά με μαθησιακά προβλήματα. Οι αισθητηριακές δυσκολίες είναι επίσης βασικό χαρακτηριστικό των παιδιών με αυτισμό, με υπερκινητικότητα ή με διάσπαση προσοχής. 

Η αντιμετώπιση των αισθητηριακών δυσκολιών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την περαιτέρω βελτίωση όλων των παραπάνω καταστάσεων. Η αξιολόγηση και η αντιμετώπιση γίνονται από εξειδικευμένο εργοθεραπευτή. Ανάλογα με την περίπτωση χρειάζεται είτε συμβουλευτική καθοδήγηση είτε εξειδικευμένη παρέμβαση. 

Καθημερινές οδηγίες που αφορούν σε όλες τις ηλικίες παιδιών: 

Αποφύγετε τηλεόραση ή ραδιόφωνο που λειτουργεί συνέχεια μέσα στο σπίτι. 

Δημιουργείστε στο καθημερινό πρόγραμμα ορισμένες στιγμές ξεκούρασης των αισθήσεων. Σημαντικός ο μεσημεριανός ύπνος. 

Κατά την επιστροφή του παιδιού από το σχολείο, καλό θα είναι να το βοηθήσετε να καθίσει και να ησυχάσει για λίγο, χωρίς να κάνει κάτι. 

Αποφύγετε ή μειώστε τα διάφορα συσκευασμένα ή μη γλυκίσματα. Διεγείρουν τις αισθήσεις με μη ελεγχόμενο τρόπο. 

«Κατεβάστε ρυθμούς» στα παιδιά. Το υπερδραστήριο παιδί δεν είναι πάντα χαρούμενο παιδί. 

Προσπαθείτε να διατηρείτε «χαμηλούς τόνους» και να μην τους μεταφέρετε άγχος. 

Γενικά όμως αν το παιδί σας εμφανίζει κάποιες από τις επόμενες συμπεριφορές… 

δυσκολεύεται να ξεκουραστεί το μεσημέρι, δεν ησυχάζει στη διάρκεια της ημέρας, δεν μπορεί να συγκεντρωθεί τις στιγμές που χρειάζεται, καθηλώνεται στην τηλεόραση ή αλλού, προτιμά επίμονα συγκεκριμένα είδη τροφών, αποφεύγει συγκεκριμένα παιχνίδια στην παιδική χαρά, δείχνει να μην ακούει ενώ δεν έχει πρόβλημα ακοής, αντιδρά με μη αναμενόμενο τρόπο σε ήχους όπως η ηλεκτρική σκούπα, κ.α. 

…ίσως βρίσκεται σε κατάσταση αισθητηριακής επιβάρυνσης και χρειάζεται κάποια βοήθεια. Σε κάθε περίπτωση η ήπια, προληπτική ανησυχία είναι προτιμότερη, ωφελιμότερη και οικονομικότερη από την έντονη, εκ των υστέρων, αγωνία. 

Λιβιτσιάνης Μιχαήλ – Εργοθεραπευτής 

www.ergotherapia.net